|
|
XVI - Tuyển dịch
thiên thứ mười sáu: TUÂN LỄ
|
|
|
|
1A.
|
Nguyên văn:
|
子曰：居家有礼故长幼辦。闺门有礼故三族和。朝廷有礼故官爵序。田猎有礼故戎事和。军旅有礼故武功成。
|
|
B.
|
Dịch nghĩa:
|
Khổng Tử nói: Ở
nhà có giữ Lễ th́ lớn bé mới phân biệt.
Các nữ thành viên trong nhà có giữ Lễ cho nên ba họ
ḥa thuận. Triều đ́nh có giữ Lễ th́ quan
tước mới có trật tự. Săn bắn
có giữ Lễ nên việc chinh chiến mới ḥa giải
(*). Trong quân đội có giữ Lễ nên vơ công mới
thành.
|
|
C.
|
Diễn ca:
|
Lễ là xương sống
cuộc đời,
Thiếu Lễ con người thô lỗ khó coi.
Trong nhà phân biệt hẳn hoi,
Kính trên nhường dưới, người ngoài nể
nang.
Nữ giới cư xử đàng hoàng,
Đỡ rối họ hàng điều nọ tiếng
kia.
Triều đ́nh giữ phép tôn ti,
Th́ việc trị v́, cai quản mới êm.
Săn bắn giữ Lễ cho nghiêm,
Tạo nên ḥa khí, láng giềng trọng nhau.
Ba quân lấy Lễ làm đầu,
Mới mong chiến thắng, mới mau thanh b́nh.
|
|
D.
|
Chú thích:
|
*: Câu trên hơi tối nghĩa, xin diễn giải
như sau:
Vào thời Khổng Tử,
Trung Quốc có hàng ngh́n chư hầu luôn t́m cơ hội
thôn tính lẫn nhạu một kế hoạch thường
dùng là... vua đi săn! Với lư do ấy, nước
nầy có thể xua quân vào nước kia để ḍ
xét thực lực, nếu đụng độ càng
thuận lơi. (tất
nhiên vua nước kia cùng xài kế đi săn để
ngăn địch vào cơi)
|
|
2A.
|
Nguyên văn:
|
孟子曰：朝廷莫如爵，乡党莫如齿，辅世长民莫如德。
|
|
B.
|
Dịch nghĩa:
|
Mạnh Tử nói: Chốn
triều đ́nh không ǵ bằng được tước
vị, nơi làng xóm không ǵ bằng tuổi tác, trong việc
giúp đời giúp dân không ǵ bằng đức độ.
|
|
C.
|
Diễn ca:
|
Việc giữ Lễ,
đời từng qui ước,
Chốn triều đ́nh, chức tước làm nền.
Thầy chức dưới, tṛ chức trên,
Phải tŕnh phải bẩm theo nền nếp chung.
Trong cuộc sống xóm thôn th́ khác,
Chỉ trọng nhau tuổi tác mà thôi.
Quan to nhưng trí sĩ rồi,
Về quê cũng phải nhường người tuổi
cao.
Thói cường hào thường xao nhăng Lễ,
Nẩy ṇi ra ông trẻ, trưởng ngành.
Sinh sau đẻ muộn rành rành,
Mượn hơi đời trước tranh giành khơi
khơi.
Cư xử với người đời không dễ,
Mặc chức quyền, chẳng kể tuổi cao.
Đức độ mới đáng dựa vào,
Cả ngài, cả cụ, phải chào, phải kiêng...
|
|
3A.
|
Nguyên văn:
|
栾共子曰：民生於三，事之如一。父生之，师教之，君食之。非父不生，非食不长，非教不知，生之族也。。
|
|
B.
|
Dịch nghĩa:
|
Loan Cung Tử nói: Dân sống
từ ba nguồn gốc, phải phụng sự như
một: cha sinh ra, thầy dạy cho, vua nuôi cho.
Không phải cha th́ không sinh, không ai nuôi th́ không lớn,
không ai dạy th́ không biết, đấy là loài nuôi cuộc
sống (của dân) vậy.
|
|
C.
|
Diễn ca:
|
Đă sinh ra ở trên đời,
Phải trọng ba người tác động nên ta.
Người thứ nhất, ấy là cha,
Thứ nh́ thầy dạy, thứ ba vua hiền.
Không cha th́ lấy ai sinh?
Không thầy ta dốt, kẻ khinh người cười.
Không vua hiền, khó sống vui,
Tuân lễ phải quư ba người như nhau.
|
|
|
|
|
Giáo Sư
Ngô Văn Lại 吳文赖老师
<photo>
Trung tuần
tháng 4, 2007.
|
